Η Παναγία Σουμελά δεν είναι απλώς ένα μοναστήρι∙ είναι το ζωντανό πνευματικό σύμβολο του ποντιακού ελληνισμού, που εδώ και αιώνες συνδέεται με την πίστη, την παράδοση και την ταυτότητα των Ποντίων.
Οι απαρχές του μοναστηριού
Σύμφωνα με την παράδοση, το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. από δύο μοναχούς, τον Βαρνάβα και τον Σωφρόνιο, οι οποίοι οδηγήθηκαν από θεία οπτασία στην τοποθεσία Μελά, στα όρη του Πόντου. Εκεί, σε υψόμετρο περίπου 1.200 μέτρων, μέσα σε ένα εντυπωσιακό φυσικό τοπίο, έχτισαν το μοναστήρι και το αφιέρωσαν στην Παναγία.
Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που σύμφωνα με την παράδοση φιλοτέχνησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς, αποτέλεσε το ιερότερο κειμήλιο της Μονής και προσκύνημα για χιλιάδες πιστούς.
Ρόλος και ακτινοβολία
Κατά τη διάρκεια των αιώνων, η Μονή Σουμελά υπήρξε σπουδαίο θρησκευτικό, πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο. Εκεί κατέφευγαν χιλιάδες χριστιανοί για να ζητήσουν τη μεσιτεία της Παναγίας, ενώ η μονή έγινε το σύμβολο της πίστης αλλά και της αντίστασης απέναντι στις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι Έλληνες του Πόντου.
Παράλληλα, υπήρξε φάρος παιδείας και γραμμάτων, καθώς στα σπλάχνα της διαφυλάχθηκαν πολύτιμα χειρόγραφα και ιερά κειμήλια.
Οι περιπέτειες και η προσφυγιά
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον ξεριζωμό των Ποντίων, η Παναγία Σουμελά έμεινε εγκαταλελειμμένη και υπέστη λεηλασίες. Ωστόσο, το 1931, με ειδική άδεια του Κεμάλ Ατατούρκ, μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα τρία από τα σημαντικότερα κειμήλια: η εικόνα της Παναγίας, ο σταυρός του Αγίου Χριστοφόρου και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου.
Η νέα Παναγία Σουμελά στην Ελλάδα
Το 1951, η εικόνα της Παναγίας Σουμελά τοποθετήθηκε σε νέο προσκύνημα, στο όρος Βέρμιο της Ημαθίας, όπου χτίστηκε το ομώνυμο μοναστήρι. Έκτοτε, η Παναγία Σουμελά αποτελεί σημείο αναφοράς για τους απανταχού Ποντίους, που κάθε Δεκαπενταύγουστο ανηφορίζουν στο Βέρμιο για να τιμήσουν τη Χάρη της.
Πνευματική κληρονομιά
Η Παναγία Σουμελά είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα μοναστήρι. Είναι η ψυχή και η μνήμη του Πόντου, το πνευματικό καταφύγιο ενός ολόκληρου λαού, που ακόμη και στην προσφυγιά κράτησε ζωντανή την πίστη και την ταυτότητά του.
